غارهای دست کن و یا دست ساز مانند غار قلعه جوق در اراک – غار اسک در جاده هراز – غار کوگان لرستان، این دسته از غارها به صورت مصنوعی و به دست انسان در دل سنگ ها و یا کوه ها کنده شده اند تا مورد بهره بردرای و استفاده قرار گیرد. کلاً این دسته از غارها بر اساس ۵ هدف اصلی و یا نیاز ساخته شده اند.البته در بعضی موارد این غارها چند کاربردی نیز بوده اند.
.
۱ – زندگی ۲- نظامی ۳- مذهبی ۴- معدن ۵٫خزانه و دفینه های بزرگ
اکثر دفینه هایی که مربوط به یک طایفه یا ارباب بوده در این نوع از غارها در اتاق های مخفی یافت می شود
