ایرانیان از دیرباز مذهبی بودند و خدای یگانه را پرستش میکردند و در هر دوره از تاریخ دارای نیایشگاه هایی بودند مثل مسجد ،آتشکده و معبد و امثالهم . آتشکده ها مکانی بودند مانند مساجد امروزی، البته با این تفاصیل که در آن زمان به خاطر نبود بانک مردم اشیاء گران قیمت و اموال خودشان را در هنگام سفر به شهرهای مختلف، در آتشکده به صورت امانت می گذاشتند.
در تمام آتشکده ها افرادی مانند خادمین امروزی که در مساجد هستند، در آتشکده ها هم مستقر بودند ولی مردم آنها را به نام کاتب می شناختند که فردی صالح و مذهبی و امانتدار به حساب می آمد.البته در همان زمان هم کاتب ها به دو گروه تقسیم می شدند
1- کاتب اعظم
کاتب های اعظم کارشان مانند کاتب های معمولی بود اما مخصوص کار درباریان بودند و امانات و اموال درباریان را نگهداری می کردند.
2- کاتب معمولی
کاتب های معمولی برای مردم عادی کار می کردند و امانات مردم را محافظت می کردند.هر دو دسته کاتب ها وقتی اموال شخصی را به صورت امانت می گرفتند، به او رسید می دادند تا وقتی که از سفر بازمی گشت، رسید را تحویل کاتبان داده و اجناس خود را تحویل بگیرد.مردم هم برای قدردانی از این عمل به آنها هدایا تقدیم می کردند و در زمانی هم می شد که شخصی که وسایلش را به کاتب سپرده بود در راه سفر توسط دزدان یا از شدت خستگی راه و… تلف می شد و وسایلش در همان جا باقی میماند تا اگر شخصی از اقوام وی آمد وسایل را تحویل بگیرد. در غیر این صورت همان جا می ماند و دست نمی خورد و در قدیم هم به خاطر نبود جاده مناسب و فراوانی دزدان و شرایط نامساعد آب و هوایی افراد زیادی در راه ها جان خود را از دست می دادند. به همین خاطر اموال زیادی در آتشکده ها باقی می ماند.
اموال و مشخصات آتشکده ها در دفینه یابی
آتشکده هایی که مخصوص افراد عادی بود اموال کمتری نسبت به آتشکده های مخصوص درباریان دارند.خود کاتب ها هم افراد ثروتمندی بودند، بنابراین وقتی می مردند اجساد آنها را با ثروتشان دفن می کردند.علاوه بر اینکه مردم برای سپردن وسایل با ارزش خود به آتشکده ها می رفتند،محل مقدسی هم برای آنها وجود داشت و برای پرستش خدا هم به آنجا می رفتند و هدایایی هم از طرف خود اهدا می کردند.
مشخصات و مختصات آتشکده ها در دفینه یابی
در زیر تمام آتشکده ها یک اتاق مخفی وجود دارد که در عمق 7 متری است و تمام وسایل امانی و هدایا در آنجا نگهداری می شد.تمام آتشکده ها یک راه خروجی اضطراری دارند که در مواقع حمله دشمن بتوانند از آنجا فرار کنند. قبر کاتب ها پس از فوت، در 50 الی 100 متر جلوتر آتشکده دفن می شد. آتشکده هایی که در ارتفاعات بلند و نوک قله یا تپه بودند مخصوص درباریان بودند که جسد کاتبان را در آنجا در همان فاصله دفن می کردند. البته با این تفاوت که در صخره جایی را می کندند و به صورت غار درست می کردند و آنها را در همان جا دفن می کردند و در غار را مهر و موم می کردند. در ضمن به خاطر همین موضوع است که اکثر امامزاده هایی که قبلاً آتشکده بودند و بعدها تبدیل به امامزاده شدند، پس از حفاری و کاوش در قسمت زیرین آنها با دفینه و اشیاء باستانی رو به رو می شوند. البته به شدت و اکیداً توصیه می شود در اماکن متبرکه مانند امامزاده ها و همچنین نقاط باستانی که توسط سازمان میراث فرهنگی علامتگذاری شده اند به هیچ وجه اقدام به حفاری و کاوش یا تخریب ننمایید. چون علاوه بر جرم کاوش جرایمی سنگین دیگری از نظر قانونی و حقوقی متوجه شما خواهد شد.