همانطور که از اسم آنها پیداست فرقی بین تل خاکی و قلعه خاکی وجود دارد. هر دوی آنها به صورت تپه هستند که از جنس خاک میباشند ولی تفاوت بین آنها در این است که تل های خاکی در ابعاد کوچک هستند و قلعه ها در ابعاد وسیع تر معمولا در کنار هر دوی آنها جوی آب و یا چشمه ای وجود دارد ولی ساختار آنها کاملا با هم متفاوت است ابعاد تل ها از ارتفاع 5 الی 7 متر و عرض 10 متر تجاوز نمیکند ولی قلعه ها به صورت تپه ای بزرگ و کشیده ای هستند که معمولا دو تایی یا تکی در اراضی وسیع قرار دارند . درب قلعه ها از بالای خود تپه در قسمت مرکزی آن است ولی تل ها از قسمت آفتاب درآمدگی یا غروب خورشید است که به صورت سنگی یکپارچه در عمق 1 متری در زیر خاک مدفون است . درب قلعه ها را معمولا با نماد سنگ آسیاب و یا چاه های عمیق در روی مرکز قلعه نمایان میکنند و چند راه خروجی دیگر که اکثر آنها راهی است که به تله ختم میشود وجود دارد . یک سری دیگر از قلعه ها راهشان از پایین قلعه در کنار نهر آب است که به صورت فرورفتگی نمایان میشود که بعد از باز شدن درب به تونلی بزرگ راه دارد که در جلوتر به دو را ه یا سه راه و اتاقک های ساروجی امتداد دارد که اکثر آنها با خاک سرند پر شده اند که برای دست یافتن به مرکز آن و یا همان اتاق سفید خانه باید به علائمی که در مسیر راه وجود دارد دقت کرد
در مورد دفینه قلعه ها
تل های خاکی و قلعه های خاکی
اکیدا توصیه می کنیم به هر نشان و نماد در هر کجا که یافتید به عنوان یک سرمایه وثروت ملی نگاه کنید چون آن تاریخ وهویت آن منطقه است که باید حفظ شود .
باری که معمولا در قلعه ها وجود دارد در چند قسمت است که
۱- چاه : در گذشته یک سری از این بارها را در چاه پنهان میکردند به این روش که در زیر چاه مسیری را حفر میکردند و بعد از آن فضایی را در زیر زمین به صورت اتاقک درست می کردند که در مسیر راه تله میکانیکی کار می گذاشتند , دفینه را در اتاق جاسازی میکردند و در اتاقک را با سنگی گرد مهرو موم میکردند و درب راه ورودی را که کف چاه می شد را با ساروج مسدود میکردند و برای علامت گذاری زنجیری را داخل چاه آویزان میکردند .
حوض : معمولا در قلعه ها حوضی را درست میکردند که از جنس ساروج بود و برای اینکه کسی به آن شک نکند در داخل آن آب ریخته و ماهی پرورش می دادند . عمق موجود در این حوض ها بین ۳ الی ۴ متر است . بار موجود در زیر این حوض ها معمولا مجسمه تندیس حیوانات است که از طلا و نقره ساخته شده است .
تل ها : این تل ها معمولا در بیرون از قلعه در شیبی به سمت دره قرار دارند متراژ کار در این تل ها زیاد است و عمق موجود در زیر این تل ها حتی به ۳۰ متر هم می رسد البته اگر بخواهید از خود تل شروع به کار کنید .
تل های خاکی و قلعه های خاکی
ولی در اصل مسیر اصلی دسترسی به دفینه در شیب و دو پله بالاتر از رودخانه ای است که در شیب قرار دارد و با سنگ بزرگی در آن مسدود گشته است. در مسیر مسدود شده معمولا دو تله وجود دارد.