در ایران باستان و بسیاری از کشورهای دنیا برای پیدا کردن اموال مدفون خود از یک سری آثار و علایم ثبت شده معروف استفاده می کردند که هریک دارای معنی خاص خود بوده که بیانگر نوع جنس ، دوره تاریخی آن متراژ و انواع تله و طلسم مورد استفاده آن بوده که به این علایم علم نشانه یا علم کتیبه می گویند.برای تبیین بیشتر متن ذیل را باهم مرور می کنیم.
علم نشانه روشی برای رمزگذاری میباشد. رمزگذاری برای حفاظت از وسایل پنهان کرده شده آنهم از خطرات گوناگون بوده بسیار مفید و کارآمد نیز بوده است ، چرا که یا در جایی خودش باقی می ماند یا بعدا میتوانستند دفینه مدفون شده را دوباره برداشته و مورد استفاده قرار دهند ، بدون آنکه گزنده ای متوجه آن گردیده باشد.
نشانه ها بهمراه راه حل و تدبیرشان نوعی زبان برای فهماندن منظور و موضوعی می باشد . نشانه ها بصورت حکاکی گود برجسته و نقاشی بتاریخ امروزه رسیده اند هر شکلی که بر صخره ها و تخته سنگها توسط انسان ها اعمال شده باشد حتما دارای مقصود خاصی بوده و در کل دارای معنایی خواهد بود توجه داشته باشید که هیچ تلاش و زحمتی در گذاردن علامت و نشانه ای بی دلیل انجام نشده اما این به این معنا نیست که هر حکاکی و نگاره ای که بر روی سنگ ها دیده میشود به معنای وجود دفینه در آن محل نمی باشد زیرا گاهی برای اعلام موضوعاتی مهم و یا اخطار به دیگر افراد نیز علایم و نشانه هایی ایجاد می گشت و یا اینکه نشانه یافت شده معمولا بصورت مستقیم جای دفینه را نشان نمی دهد و می بایست نشانه یا نشانه هایی دیگر نیز تا رسیدن به هدف اصلی بیابیم
سنگ نگاره ها قطعا چیزی را به ما می گویند و هدف از ساختنش هم نیز همین بوده است بطور مثال: اکثر حکاکی های گرد که در روی بسیاری از سنگها و همچنین کوهها و صخره دیده میشود ، به معنای قبر و مزار می باشد که اکثرا این قبرها هم خالی می باشند هدف از ساخت و حکاکی آنها در نزدیکی یا کنار قبرها دلیلی جز اجرا مراسم دینی و مذهبی نداشته و در داخلشان روغن ریخته و آتشی روشن می ساختند که این همان شمع هایی هست که امروزه نیز بر روی قبر روشن می کنیم باید در اینجا این نکته را هم اضافه کنیم که تمام جوغان ها به این منظور ساخته نشده اند و بسته به اندازه قطر یا عمق آنها و همچنین محل قرارگیری و اشکال مختلف آنها کاربردشان متفاوت بوده است مانند حکاکی های گود هندسی که ما برای سهولت کار به تمام آنها جوغان (جوغن) می گوییم و شامل اشکالی همچون دایره بیضی مربع مثلث مستطیل و… میباشد
بر همین اساس ما آنها را باید بصورت زیر دسته بندی کنیم:
1 – نمادهای حکومتی و متعلق به حکام و درباریان که یا مقام و منزلت آن را نشان می دهد یا اینکه قدرت یا توان و بزرگی دولت یا حکومت را به تصویر می کشد
2- نمادهای دینی مذهبی و اعتقادی که معرف ادیان واماکن مقدس و معابد بوده و نیز روحانیون بلند پایه و مقبره آنان می باشد
3- نمادهای متعلق به اقوام و قبابل مختلف که نشانه و علامتی برای معرفی آن اقوام می باشد
4- نمادهای متعلق به اشخاص متمول و سرداران وغیره که نشان دهنده شان هر یک می باشد
5- نمادهای هنری و تزیینی که برای خود هنر و زیبایی مورد استفاده قرار گرفته است
ضمنا برای یادگیری معنای مختلف جوغن ها و یادگیری طریقه صحیح رمزگشایی آنها کتاب نمادها و نشانه ها را تهیه و مطالعه نمایید.