قدیمی ترین نیایشگاه آریایی ها در میان مرزهای کشور ما در ملایر و روی تپه ای به ارتفاع ۳۷ متر که قدمتش به عصر آهن و اوایل استقرار مادها در ایران برمی گردد قرار دارد.
نوشیجان نه تنها ازقدیمی ترین نیایشگاه های خشتی دنیا به شمار می رود، بلکه یکی از ناشناخته ترین بناهای کشور است.
این بنای تاریخی در ۲۰ کیلومتری شمال غرب ملایر در مسیر جاده ملایر- جوکار بر روی صخره طبیعی مشرف برجلگه شورکات قرارگرفته و دارای دیدگاه وسیع وچشم اندازی زیباست که بدون شک درهزاره اول پیش از میلاد مورد توجه اقوام ماد قرار داشته است.
نوشیجان در لغت احتمالاً به معنی جایگاه نوش یا جایگاه انوش بوده و نوش یا انوش ظاهراً نام خانمی ست که بر این منطقه حکمرانی می کرده است. تپه نوشیجان در سال ۱۳۴۳ خورشیدی مورد شناسایی قرار گرفت. در سال های ۱۳۴۶ تا ۱۳۵۶ طی ۶ فصل باستان شناسی توسط موسسه ی ایران شناسی بریتانیا به سرپرستی دیوید استروناخ عملیات کاووش و مرمت در تپه انجام پذیرفت. دستاورد فعالیت های این هیئت، شناسایی سه دوره ی معماری باستانی متعلق به دوران مادها، هخامنشیان و اشکانیان است
آثار مکشوفه ی معماری مربوط به دوره ی ماد در تپه ی نوشیجان بر اساس مستندات دیوید استروناخ عبارتند از: بنای قدیمی جبهه ی غربی موسوم به اولین آتشکده، تالار ستون دار موسوم به آپادانا، معبد مرکزی یا دومین آتشگاه، اتاق ها و انبارها، تونل، حصار و دژ
این اثر در تاریخ ۳ بهمن ۱۳۴۶ با شمارهٔ ثبت ۷۶۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
