ایرانیان در زمان های دور به منظور اطلاع از زمان و همینطور داشتن ابرازی برای اندازه گیری آب اقدام به ساخت ساعت آبی نمودند. این اختراع که قدمتی حدود ۲۴۰۰ دارد دقیق ترین ابزار اندازه گیری در زمان خودش بوده است. اما سوال اینجاست که ساعت آبی یعنی چه؟ یا اینکه نحوه کارش چطوری است؟ ساعت آبی یک ابزار ساده، دقیق و بسیار کارآمدی بوده که در زندگی های کشاورزی به ویژه در مناطق کویری به عنوان یک عنصر اصلی زندگی افرادمحسوب می شده است.
با بررسی تاریخ و گزارش هایی اسناد آنها موجود است می توانیم تولد ساعت آبی را دوره ی قبل از اسکندر مقدونی نسبت دهیم. دلیلش هم وجود نوشته از یک مورخ یونانی است که در زمان لشکرکشی اسکندر مقدونی همچنان وجود دارد. او در نوشته خود این چنین بیان کرده بود که ایرانیان به منظور جلوگیری از نزاع بین کشاورزان بر سر تقسیم آب اقدام به اختراع ساعت آبی نموده اند. این ابزار عدالت را بین مردم برقرار می سازد. او همچنین در گزارش خود این چنین بیان نموده بود که در دهکده های ایران هنگام تقسیم آب یک نفر باید ناظر بر تقسیم آب توسط ساعت آبی باشد. بر اساس بررسی‌های اولیه ساعت آبی ایران دست کم مربوط به ۲۴۰۰ سال پیش است.
ساعت آبی در انواع مختلفی اختراع شده بوده است، که ساده ترین و دقیق ترین آنها ساعت آبی پنگان یا فنجان می باشد. این ساعت بر اساس دو ظرف و دست کم یک نفر به عنوان محاسبه گر و همینطور تعدادی سنگ ریزه قابلیت استفاده داشته است. ژان شاردن در رابطه با ساعت آبی پنگان یا فنجان این طور می نویسد که این اختراع برای سنجیدن زمان در مشرق زمین مورد استفاده دارد.
پنگان در اسلام، بنکام و فنجان هم نامیده شده‌است در اعتقادات اسلامی، ساخت و کاربرد پنگان و دیگر انواع ساعتهای آبی جزو علم ” البنکامات ” که جزئی از شاخه های علم هندسه می باشد. سوالی ممکن است پیش آید که علم البنکامات چیست؟ این علم را می توان اینطور بیان نمود که با استفاده از ابزار و علم های شناختی می توانیم از اوقات شرعی و زمان نیایش ها مطلع شویم. ساعت آبی ایران هم یکی از ابزارهایی بوده که در اسلام کاربرد زیادی داشته است.
